What is Budget ? | बजेट म्हणजे काय ?
Budget म्हणजे भविष्यामध्ये होणारा खर्च आणि उत्पन्नाचा एक अहवाल आहे . यामध्ये उद्दिष्टावर आधारित भविष्यात होणाऱ्या उत्पन्न आणि खर्चाचा एक आराखडा तयार केला जातो या आराखड्याच्या मदतीने अंदाजे किती खर्च होणार आहे याचा अनुमान काढला जातो हा एक विशिष्ट कालावधीसाठी तयार केले जाते म्हणजेच एक आठवडा, एक महिना , एक वर्ष किंवा एका दिवसाचे पण Budget तयार केले जाते .
आधुनिक जगात जिथे आर्थिक स्वातंत्र्य आणि स्थैर्य मिळवण्यासाठी प्रयत्न केला जातो त्यासाठी उत्पन्न ,खर्च आणि अर्थसंकल्प या संकल्पनांवर घट्ट पकड असणे आवश्यक आहे. आर्थिक साक्षरतेसाठी हे तीन स्तंभ पाया आहेत. तुम्ही तुमच्या करिअरची सुरुवात करणारे अलीकडील पदवीधर असाल, आर्थिक सुरक्षिततेचे लक्ष्य असलेले तरुण कुटुंब किंवा सेवानिवृत्तीची तयारी करणारी व्यक्ती असाल उत्पन्न ,खर्च आणि Budget समजून घेणे हे एक मूलभूत कौशल्य आहे जे तुम्हाला माहितीपूर्ण आर्थिक निर्णय घेण्यास सक्षम करतील. या पोस्टमध्ये मी या प्रत्येक पैलूचे महत्त्व आणि आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी भविष्याचा मार्ग मोकळा करण्यासाठी ते एकत्र कसे कार्य करतात ते सांगणार आहे…..
उत्पन्न म्हणजे तुम्हाला विशिष्ट कालावधीत मिळणारा चलन प्रवाह होय. उत्पन्न तुमच्या आर्थिक प्रवासाचे जीवन रक्त आहे आणि तुमचे खर्च कव्हर करण्याची , बचत करण्यासाठीची , गुंतवणूक करण्याची आणि तुमची आर्थिक उद्दिष्टे साध्य करण्याची तुमची क्षमता ठरवते. उत्पन्न विविध स्त्रोतांकडून येऊ शकते ते खालील प्रमाणे
- सक्रिय उत्पन्न | Active Income
सक्रिय उत्पन्न म्हणजे तुम्हाला तुमच्या नोकरी किंवा व्यवसायातून मिळणारा पैसा आहे . सक्रिय उत्पन्न म्हणजे तुमचा पगार किंवा तुमच्या व्यवसायातील नफा होय.
- निष्क्रिय उत्पन्न | Passive Income
निष्क्रिय उत्पन्नामध्ये सक्रिय सहभागाशिवाय कमवलेले पैसे होय. जसे की भाड्याचे उत्पन्न , गुंतवणुकीतून मिळणारा लाभांश आणि बौद्धिक मालमत्तेतील रॉयल्टी यांचा समावेश होतो.
- पोर्टफोलिओ उत्पन्न | Portfolio Income
पोर्टफोलिओ उत्पन्न हे गुंतवणुकीच्या फायद्या मधून निर्माण होते. जसे की stock किंवा real estate जे तुम्ही कमी किंमतीत घेऊन नफा मिळाला की विक्री करता.तुमची आर्थिक क्षमता मोजण्यासाठी, वास्तववादी उद्दिष्टे सेट करण्यासाठी आणि भविष्यासाठी योजना आखण्यासाठी तुमचे उत्पन्नाचे स्रोत समजून घेणे आवश्यक आहे .
2.खर्च म्हणजे काय ? | What is Expenses ?
खर्च म्हणजे तुमची जीवनशैली राखण्यासाठी तुमच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आणि तुमची उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी लागणारा खर्च होय. खर्चाचे दोन मुख्य प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले जाऊ शकते.
- निश्चित खर्च | Fixed Expenses
Fixed Expenses हे नियमित खर्च आहेत जे दर महिन्याला तुलनेने स्थिर राहतात. त्यामध्ये भाडे किंवा तारण देयके, मासिक खर्च आणि विमा प्रीमियम यांसारख्या वस्तूंचा समावेश होतो.
- अनिश्चित खर्च | Variable Expenses
अनिश्चित खर्च महिन्यातून दरमहा चढ-उतार होत असतात आणि त्यात बाहेरील जेवण, मनोरंजन आणि प्रवास यासारख्या खर्चाचा समावेश होतो. तुमच्या खर्चाचे मूल्यमापन करताना गरजा आणि इच्छा यामध्ये फरक ओळखणे खूप महत्त्वाचे आहे.
3.अर्थसंकल्पाची भूमिका | The Role of Budgeting
बजेटिंग म्हणजे तुमचे खर्च, बचत आणि गुंतवणुकीसाठी तुमच्या उत्पन्नाचे नियोजन आणि वाटप करण्याची प्रक्रिया होय. बजेटिंग हे एक आर्थिक रोडमॅप म्हणून कार्य करते जे तुम्हाला तुमचे पैसे नियंत्रित करण्यात मदत करते. बजेटिंग कसे कार्य करते ते पाहूया.
- बजेट तयार करणे | Creating a Budget
तुमच्या उत्पन्नाचे सर्व मार्ग व्यवस्थित लिहून आणि तुमच्या खर्चामध्ये वर्गीकरण करून Budget करण्यास सुरुवात करा. तुमचा एकूण खर्च तुमच्या उत्पन्नापेक्षा जास्त होणार नाही याची खात्री करून प्रत्येक मालमत्ता श्रेणी (Asset class) साठी विशिष्ट रक्कमचे वाटप करा.
- आपत्कालीन निधी तयार करणे | Creating an emergency fund
आपत्कालीन निधी उभारणे हा Budget चा एक आवश्यक घटक आहे. Emergency Fund हा वैद्यकीय बिले किंवा कार दुरुस्ती यांसारख्या अनपेक्षितपणे येणाऱ्या खर्चांसाठी सुरक्षा देते.
- बचत आणि गुंतवणूक करणे | Savings and Investments
तुमच्या Budget चा अविभाज्य घटक बचत आणि गुंतवणूक हे आहेत. तुमच्या उत्पन्नाचा काही भाग अल्पकालीन उद्दिष्टे (उदा. सुट्ट्या) आणि दीर्घकालीन उद्दिष्टे (उदा. मुलांचे शिक्षण, रिटायरमेंट) यासाठी बचत करून गुंतवणूक करावी.
- कर्जाची परतफेड करणे | Debt Repayment
तुमच्याकडे कर्जे असतील तर त्यांची परतफेड करण्यासाठी तुमच्या बजेट मध्ये कर्जाची परतफेड करण्यासाठी नियोजन करा. हे तुम्हाला कर्ज लवकर कमी करण्यासाठी मदत करेल आणि त्यामुळे कर्जावर व्याज कमी होऊन तुमची कर्जमुक्ती कडे वाटचाल सुरू होईल .
4.अर्थसंकल्पाचे फायदे | Benefits of Budgeting
तुमच्या आर्थिक जीवनात अर्थसंकल्प समजून घेणे आणि त्याची अंमलबजावणी करण्यासाठीचे अनेक फायदे आहेत ते खालील प्रमाणे
- आर्थिक नियंत्रण | Financial Control
अर्थसंकल्पामुळे तुम्ही तुमच्या पैशावर नियंत्रण ठेवता आणि त्यामुळे खर्चाविषयी निर्णय घेण्यात तुम्ही सक्षम असता अर्थसंकल्पामुळे तुम्हाला अवाजवी खर्च टाळण्यास मदत होते.
- ध्येय साध्य करण्यासाठी नियोजन करणे | Planning to achieve goals
Budget मध्ये तुम्ही तुमचे आर्थिक उद्दिष्टांसाठी गरज असणाऱ्या पैशाची गुंतवणूक करता म्हणजे घर घेणे , कार घेणे , मुलांचे पुढील शिक्षण करणे किंवा आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवणे यासाठी नियोजन करता.
- कर्ज व्यवस्थापन करणे| Debt Management
Budget तुम्हाला तुमची कर्जे प्रभावीपणे व्यवस्थापण करण्यास सक्षम करते. तुम्ही उच्च व्याज कर्जांना प्राधान्य देऊ कर्ज परतफेड धोरण विकसित करू शकता आणि कर्जमुक्त होऊ शकता.
- बजेट तयार केल्यामुळे ताण कमी होतो | Budgeting reduces stress
आर्थिक अनिश्चिततेमुळे ताण येऊ शकतो.Budget तयार केल्या मुळे अर्थसंकल्प स्पष्टता आणि मनःशांती प्रदान करतो.
- बजेटमध्ये बचत आणि गुंतवणुकीचा समावेश करणे | Inclusion of savings and investment in the budget
तुमच्या Budget मध्ये बचत आणि गुंतवणुकीचा समावेश करून तुम्ही तुमचे आर्थिक भविष्य सुरक्षित करण्यासाठी आणि कालांतराने संपत्ती निर्माण (wealth creation ) करण्यासाठी मदत होईल.
5.वास्तववादी बजेट तयार करणे | Creating a Realistic Budget
Budget तयार करताना ते वास्तववादी असणे महत्त्वाचे आहे.
- तुमच्या खर्चाचा मागोवा घ्या | Track Your Spending
Budget तयार करण्यापूर्वी तुमचा पैसा कुठे जात आहे हे ओळखण्यासाठी तुमच्या खर्चाचा एका महिन्याचा मागोवा घ्या. हे तुम्हाला वेगवेगळ्या खर्चाच्या श्रेणींमध्ये अचूक रक्कम वाटप करण्यात मदत करेल.
- उद्दिष्टे साध्य करण्यायोग्य सेट करा | Set Achievable Goals
तुमच्या Budget मध्ये तुमची आर्थिक उद्दिष्टे आली पाहिजेत. सुट्टीसाठी बचत करणे , विद्यार्थी कर्ज फेडणे किंवा आपत्कालीन निधी उभारणे असो, तुमच्या उद्दिष्टानुसार तुमच्या बजेटमध्ये प्राधान्यक्रम ठरवण्यासाठी मदत होईल.
- बजेट मध्ये आवश्यकतेनुसार बदल करा | Make changes to the budget as needed
जीवन गतिमान आहे आणि परिस्थिती बदलत आहे . तुमच्या Budget नियमितपणे पहा आणि आवश्यकतेनुसार बदल करा . आर्थिक ताण न आणता बदलांना सामावून घेण्यासाठी बजेट पुरेसे लवचिक बनवा.
उत्पन्न, खर्च आणि अर्थसंकल्प समजून घेणे हे केवळ आकड्यांबद्दल नाही हे आपल्या आर्थिक नशिबाची जबाबदारी घेण्याबद्दल आहे. तुमचे उत्पन्नाचे स्रोत समजून घेऊन, तुमचे खर्च सुज्ञपणे व्यवस्थापित करून आणि वास्तववादी Budget तयार करून तुम्ही तुमची आर्थिक उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी आणि तुमचे भविष्य सुरक्षित करण्यासाठी पाया तयार करा. वित्तीय साक्षरता (Financial Literacy) मुळे कर्जाचे सापळे टाळण्यास आणि तुम्ही ज्या जीवनाची कल्पना करत आहात त्या दिशेने कार्य करण्यास सक्षम करते. लक्षात ठेवा आर्थिक तंदुरुस्तीचा प्रवास चालू आहे आणि ही तत्त्वे समजून घेण्याच्या आणि अंमलात आणण्याच्या दिशेने तुम्ही टाकलेले प्रत्येक पाऊल तुम्हाला उज्वल आर्थिक भविष्याच्या जवळ घेऊन जाईल.
September 3, 2023 @ 7:19 am
Nice information about Budget
September 3, 2023 @ 8:07 am
Nice information
September 5, 2023 @ 2:55 pm
अगदी सरळ सोप्या भाषेत खुप छान माहिती आहे.
September 5, 2023 @ 3:10 pm
बजेट विषयी खूप छान माहिती आहे
September 10, 2023 @ 3:19 am
अगदी सरळ सोप्या भाषेत खूप छान माहिती आहे.
October 6, 2023 @ 5:22 am
Knowledgeable information
October 11, 2023 @ 1:35 am
Knowledgeable information about Budget
October 12, 2023 @ 3:37 am
Knowledgeble information about Budget
October 12, 2023 @ 3:40 am
Very good explanation about budget